• Routegeschiedenis van lijn 7

door: Cor Fijma

Lijn 7 kwam sinds 16 juni 1904 bij gedeelten in dienst op de route Weesperzijde – J.D. Meijerplein – Stationsplein. Spoedig werd de lijn “overbodig” verklaard en besloot men het nummer 7 te geven aan een in te stellen lijn langs wat tegenwoordig de “binnenring” heet. Zo ging lijn 7 op 1 april 1905 van start op die route. Aangezien bij nader inzien de oude lijn 7 werd gehandhaafd, kreeg die lijn het nummer 8 dat aanvankelijk was bestemd voor de “binnenringlijn”.

De eerste lijn 7 op de Nieuwmarkt in 1904 of 1905. Per 1 april 1905 zou de lijn Weesperzijde-Stationsplein lijn 8 genummerd worden. De sporensituatie is hier door de jaren heen onveranderd gebleven. Hier hebben gereden de lijnen 6, 7, 8, 19, 21 en 26 tot lijn 11 hier als laatste lijn verdween in 1955. In 1960 zijn de sporen buiten dienst gesteld. Nu kun je daar in de ondergrondse lijnen 51, 53 of 54 stappen.
Fotograaf onbekend.

Vandaag de dag (nov. 2007) is lijn 7, samen met lijn 14, de langste tramlijn van het net met 12,5 km lijnlengte. In het verleden was lijn 7 een minder belangrijke lijn waarop zelfs met eenmanwagens werd gereden.

De tweede lijn 7 op het Weesperplein in 1905 of 1906. Ook hier zijn de tramsporen verdwenen. Op de achtergrond het toenmalige station Weesperpoort dat in 1940 zou verdwijnen.
Fotograaf onbekend.

Ongeveer 1911 met trams van lijn 7
Prentbriefkaart uit de verzameling van Ad Tiggeler

De beide trams links zijn wagens van lijn 7 die toen naar het Mariniersplein reed. De derde tram is waarschijnlijk een lijn 13. Dus moet de foto zijn gemaakt na 25-11-1906 (instelling van lijn 13) maar voor 1911 omdat in het laatste jaar alle open balkons dicht waren gemaakt.
Prentbriefkaart uit de verzameling van Ad Tiggeler

Lijn 7 in de Kinkerstraat omstreeks 1923.
Fotograaf onbekend.

De route van lijn 7 per 1 april 1905 was Kinkerstraat-Marnixstraat-Weteringschans-Sarphatistraat-Weesperstraat-J.D. Meijerplein. De lijn rijdt dus nu al langer dan een eeuw tussen Kinkerstraat en Weesperplein. De lijnkleur is “blauw” omdat lijn 7 als ringlijn wordt gezien.

Lijn 7 met EMW 64, standplaats Rapenburgerplein, 16-8-1924.
Fotograaf Quanjer

In de jaren twintig reden EenManWagens op lijn 7. Voor IN. achter UIT, was het devies. EMW 53 in de Marnixstraat, c. 1925.
Fotograaf onbekend.

Reeds in 1905 is de lijn twee keer verlengd; de eerste keer naar het Markenplein, de tweede keer naar het Rapenburgerplein. Op 25 november 1906 vond verlenging plaats naar het Mariniersplein via Kadijksplein en Kattenburgerkade. Gelijktijdig werd als laatste elektrische tramlijn lijn 13 ingesteld op de route Czaar Peterstraat-Stationsplein die op een deel van die route de sporen met lijn 7 deelde.

Op 23 juli 1925 kreeg lijn 7 als ondersteunende tramlijn een nieuwe lijn 19 op de route Kinkerstraat-Plantage Kerklaan waartoe een keerlus Borgerstraat-Lootsstraat (terug via Jan Pieter Heijestraat) werd aangelegd. Daarmee had lijn 19 geen hinder van de eventueel geopende Kinkerbrug. Per 28 oktober 1926 wisselden beide lijnen van eindpunt: lijn 7 reed voortaan naar de Plantage Kerklaan en lijn 19 naar het Rapenburgerplein. Per 15 januari 1931 is lijn 19 echter opgeheven. Op deze prentbriefkaart zijn beide lijnen op het Weesperplein te zien. Er wordt met EenManWagens gereden. Die van lijn 7 voert een bijwagen uit de serie 619-700 mee.
Prentbriefkaart uit de collectie van Jeroen Epema

Deze prentbriefkaart toont het Mercatorplein omstreeks 1930. Rechts wachten twee EMW’s van lijn 7 hun vertrektijd af. Geheel links op de Hoofdweg bevindt zich het beginpunt van lijn 13 waar een wisselbijwagen staat. In het midden een tramstel van lijn 13 onderweg naar dat beginpunt.

Op 9 juli 1939 raakte bijwagen 809 van lijn 7 het spoor bijster op de hoek Witte de Withstraat/Jan Evertsenstraat. De schuldige is een tram van lijn 13 die de wagen de rails uitdrukte. Op deze foto is goed te zien dat de bijwagens in vroeger tijden ook lijnkleurglaasjes voerden, in dit geval het blauw op wit van lijn 7.
Collectie René Brantenaart

Later werd het nodig geoordeeld het Kattenburgerkwartier een directe verbinding met het Centraal Station te geven. In 1913 is daartoe lijn 18 op die route gaan rijden. Lijn 7 is toen ingekort tot het Rapenburgerplein.

Lijn 7 op de Weteringschans in 1953. De komst van de drieassers op lijn 24 heeft de blauwe wagens van die lijn doen doorschuiven naar lijn 7. Een nieuwerwetsheid is de weggenomen koppelbeker aan de voorzijde van de 410, afgekeken van de drieassers. De 410 is verbouwd tot eenrichtingwagen, maar de treeplanken aan de blinde zijde zijn nog aanwezig.
Fotocollectie Hans Meijer.

In 1923 is lijn 17 – die naar Station Willemspark reed – ingekort tot de Kinkerstraat bij de Lootsstraat. Aangezien ook lijn 7 in de Kinkerstraat een eindpunt moest vinden leverde dit een probleem op. Daarom is lijn 7 toen verhuisd naar de J.P. Heyestraat waar bij de Borgerstraat een beginpunt werd ingenomen.

Lijn 7 aan de standplaats Plantage Parklaan met de 247+833 op zaterdagmiddag 27 maart 1954. In die tijd waren lang niet altijd voldoende blauwe wagens beschikbaar voor lijn 7. De 247 is nog een tweerichtingwagen en zou dat blijven. Na 1954 zouden geen tweerichtingwagens meer rijden.

Trams van lijn 23 die sinds 1921 door de J.P. Heyestraat reden konden dit blijven doen door, met gebruikmaking van tussenwissels, om halterende wagens van lijn 7 heen te rijden.

Wegens werkzaamheden aan de Hogesluis rijdt lijn 7 met de 337+846 over de Nieuwe Amstelbrug op 14-4-1957. Hoewel dit niets met lijn 7 te maken heeft, kan de datum worden geboekstaafd als de laatste dag waarop de middeninstapbijwagens 931-950 reden, op lijn 5.

De ware bestemming van lijn 7 (en lijn 17) lag natuurlijk in de sprong over de Kostverlorenvaart. Op 5 juni 1924 zijn beide lijnen verlengd naar de Witte de Withstraat. De vele brugopeningen van de Kinkerbrug verstoorden de dienst op lijn 7 in die mate dat een versterkingslijn 19 ging rijden tussen Borgerstraat en Plantage Kerklaan via het grootste deel van de route van lijn 7.

Een extra dienst i.v.m. druk vervoer naar/van Artis verlaat op Tweede Pinksterdag 20 mei 1956 remise Havenstraat, gereden door de 445+733. Een blauwe wagen op lijn 7 behoorde in de periode 1955-1958 tot de uitzonderingen. De 445 was in menig opzicht een buitenbeentje in de blauwe familie; de wagen was nog onverlengd, net als de 405 en de 429, maar was voorzien van rollagers. Vanwege die rollagers kon de 445 slechts met een bijwagen rijden als die bijwagen was voorzien van aardingsborstels. De 733 was zo’n bijwagen, net als de 766 en de 783. Nog in 1956 is de 445 alsnog verlengd.
Foto H.W.E. de Bock †.

Lijn 7 met de 385+844 op het Frederiksplein, 19-1-1958.

In 1926 vond men aanleiding de oostelijke eindpunten van de lijnen 7 en 19 te verwisselen zodat sindsdien lijn 7 in de Plantage Kerklaan eindigde. In 1927 is lijn 7 verlengd naar het Mercatorplein waarmee de lijn geboren was die het lange jaren heeft uitgehouden.

Nogmaals het Frederiksplein zoals het was in 1958. Het blok woningen en winkels aan de linkerzijde zou later plaats maken voor DNB. Tramstel 390 met een onbekende bijwagen uit de reeks 827-880.
Foto Van Donselaar.

In 1931 is het rondrijden Plantage Kerklaan-Plantage Doklaan-Plantage Parklaan-Plantage Middenlaan ingevoerd. Het beginpunt Plantage Parklaan werd geacht zo dicht bij het Rapenburgerplein te liggen dat lijn 19 gevoegelijk kon worden opgeheven waarmee al de derde lijn 19 sneuvelde.

Lijn 7 met de 1289+830 aan de Plantage Parklaan op 20-9-1958. De 289 is met 24 seriegenoten voorzien van een nummer dat 1000 hoger is dan het oorspronkelijke omdat de oude nummers nodig waren voor nieuwe autobussen.

Een plaatje van de nauwe bocht Jan Evertsenstraat/Witte de Withstraat met de 1287+875 op 15-12-1959.
Foto F.P. Boom.

De 1288 en de 869 op het Mercatorplein op 01-02-59
foto Hans de Haan

Olieverfschilderij van Jim Gijbels
meer info op: Treinen en trams op doek

Bijwagen 735 en motorwagen 413 op het Mercatorplein op 14-09-60
foto Hans de Haan

In 1945 behoorde lijn 7 tot de tien lijnen waarop op 18 juni de dienst werd hervat. Daar lijn 17 vooreerst niet in dienst kwam reed lijn 7 tijdelijk via de route Postjesweg-Hoofdweg naar het Mercatorplein.

Hoge blauwe wagens waren niet vaak op lijn 7 te zien. Een niet geheel juist ingetuigde 471+728 op het Frederiksplein op 28-2-1960.
Foto C. van Mechelen.

In de vertelsels op deze site is al meermalen de “bussenpijn” van de jaren vijftig van de gemeente aan de orde geweest. Gemeend werd dat de tram de oorzaak was van alle narigheid op verkeersgebied of minstens dat het verdwijnen van de tram de gang van zaken in het verkeer aanmerkelijk zou verbeteren.

Deze foto laat een historisch moment zien: het binnenlopen van de 1238+875 in remise Havenstraat op 10-3-1960. Historisch in drieërlei zin: de laatste rit van een grootbordeswagen, de laatste rit van een tramstel zonder railremmen en de laatste rit van een langsbank(bij)wagen.
Foto P.H. Kiers †.

Een plan om lijn 7 in 1955 te verlengen naar Slotermeer via de Burgemeester Roëllstraat ging “voorlopig” de ijskast in. “De bus”, dat was pas je ware vervoer. In 1958 dreigde dit “ware” werkelijkheid te worden, wat lijn 7 betreft. Gelukkig ging dit niet door.

De komst van nieuwe gelede trams maakt het mogelijk ook lijn 7 van modern materieel te voorzien. Drieassig stel 531+957 en gelede wagen 573 aan de standplaats Plantage Parklaan, 22-7-1961.

Een nieuwe taak kreeg lijn 7 te vervullen in 1961. Lijn 5 verdween uit de dienst en men trachtte dit te compenseren door lijn 7 de route Amstelstation-Weesperplein toe te bedelen.

Lijn 7 verlegd naar het Amstelstation. Drieassig stel 507+973, 10-5-1962.

Lijn 7 met gelede wagen 616 op het President Steijnplantsoen op 2-9-1962. Thans is de tram daar verdwenen.

Het verdwijnen van lijn 7 uit de Plantagebuurt werd gecompenseerd door de omweg die lijn 10 toen ging maken via Plantage Middenlaan en Roetersstraat. Hoewel nog in 1961 lijn 5 terugkeerde als spitsuurtramlijn, bleven de maatregelen voor de lijnen 7 en 10 gehandhaafd.

De blauwe wagens terug op lijn 7, maar nu als extra wagens tijdens de spitsuren. De 423+775 verlaat remise Lekstraat op 21-12-1962.
Foto Hans Meijer.

Zo werd het 1969 en verscheen de nota “Lijnen voor morgen” die insloeg als een bom. Lijn 7 zou worden vervangen door een busdienst. Het heeft weinig gescheeld; lijn 7 redde het op het nippertje dank zij een besluit van de gemeenteraad. Daarmee was lijn 7 opnieuw de dans ontsprongen.

Nogmaals een “blauwe spitsdienst” op lijn 7 met de 447+823 op het Weesperplein, 16-1-1964. Let op de verkeersagent met het stopbord.
Fotograaf K.Hoorn

Intussen werd het tijd voor metrobouw. Daaraan dankte lijn 7 jarenlang omleidingen, aanvankelijk via de Ruyschstraat, later zelfs via de Vrijheidslaan waarmee lijn 7 zowaar in de Rivierenbuurt belandde. Want je moet toch ergens de Amstel over, hetzij via Hogesluis, hetzij via Nieuwe Amstelbrug, hetzij via Berlagebrug.

Lijn 7 rijdt met de 641 dwars door het circuit op het Prins Bernhardplein, 14-2-1965. Het regelmatig versperd zijn van de sporen van het circuit door personenauto’s was de aanleiding sporen door het circuit te leggen.

Tot de Blauwbrug heeft lijn 7 het nooit gebracht. Diezelfde metrobouw bracht lijn 7 ingaande 16 oktober 1977 terug in de Plantage Parklaan, tezamen met een herrezen lijn 6. “Lijn 5” heette sindsdien “de metro”, tot veler afgrijzen, vooral in de Nieuwmarktbuurt.

Lijn 7 met de 656 in de Kinkerstraat op de brug over de Da Costakade, 14-2-1965.

Lijn 7 heeft zich de laatste twintig jaar goed verder ontwikkeld. In 1989 is de lijn verlengd naar het Bos en Lommerplein. In 1998 verving lijn 7 zijn collega lijn 6 in de Indische Buurt door een lus ‘s-Gravesandestraat-Javaplein-Sarpahatistraat te gaan berijden.

De 770 en motorwagen 459 op het Rhijnspoorplein in juni 1966
prentbriefkaart uit de collectie van Olaf Horn

Opnieuw is er aanleiding lijn 7 tijdelijk om te leggen via Ceintuurbaan en Van Woustraat. De 695 is onderweg naar het Mercatorplein op 20-7-1968. Wegens het ontbreken van spoorbogen tussen Westeinde en Weteringschans is lijn 7 gedwongen een ommetje Frederiksplein te maken. Later zijn die bogen alsnog gemaakt.

De 652 op het Julianaplein voor het Amstelstation, begin jaren 70.
foto Jan Loman

Sinds 3 mei 2004 rijdt lijn 7 naar de Flevoweg via de gehele Insulindeweg in beide richtingen. Sinds 12 december 2004 is aan de westelijke zijde Slotermeer het beginpunt nadat tijdelijk sinds 12 mei 2003 naar het Surinameplein was gereden.

Metrobouw in de Wibautstraat doet lijn 7 verder uitwijken naar de route Van Woustraat-Vrijheidslaan-Amstelstation. De 856 (voorheen 556) in de Van Woustraat bij de Lutmastraat, 14-6-1975.

Wat materieelinzet betreft heeft lijn in de periode 1905-1931 met de Unions gereden, zonodig met bijwagens afkomstig van de paardentram of typewagens 619-700. In de jaren twintig waren de ingezette Unions gedurende een bepaalde periode EenManWagens.

Lijn 7 aan de standplaats Bos en Lommerplein met de 632, geflankeerd door de 782 die als lijn 14 onderweg is, 7-12-1990.

Pas in 1931 verschenen grootbordesrijtuigen en sinds 1950 ook blauwe wagens. De beschikbaarheid van die blauwe wagens liet nogal eens te wensen over en meestal was lijn 7 dan het slachtoffer. Sedert 1960 kwamen ook op lijn 7 gelede trams in dienst, zonodig aangevuld met drieassige stellen.

Lijn 7 staat al weer bijna twintig jaar standplaats in te nemen in de vertrouwde Plantage Parklaan, 23-4-1997.

Lijn 7 met de 2029 op de lusroute die de lijn in de Indische buurt reed aan de standplaats Javaplein op 1-5-2004. Twee dagen later veranderde de route zodanig dat in beide richtingen via de gehele Insulindeweg werd gereden.

De 781 op lijn 7 Slotermeer - 20 mei 2011

De 794 op lijn 7 Slotermeer - 20 mei 2011

  Routegeschiedenis van lijn 7

Foto’s van de auteur, tenzij anders vermeld.

Cor Fijma - corfijma@amsterdamsetrams.nl 
21.11.2007

zie ook: Kopkoersborden en zijkoersborden van lijn 7 >>

laat een berichtje achter