• Routegeschiedenis lijn 26

Door Cor Fijma

Voor het eerst na 1930 verscheen er in de Amsterdamse straten op 3 december 1945 een nieuw tramlijnnummer: 26. De lijn dankte zijn ontstaan aan de drukte op tramlijn 9 die de verbinding onderhield tussen Watergraafsmeer en Centraal Station. Deze lijn 9 kon het vervoer in z’n eentje niet goed aan, vooral tijdens de spitsuren.

Union 30 van lijn 26 op de Prins Hendrikkade bij de Geldersekade, 1946. De sporen op de voorgrond vormen een overblijfsel van de in 1938 opgeheven (verbuste) lijn 19.
Prentbriefkaart

Een Union van lijn 26 op de Nieuwemarkt rond 1946.
Fragment van een prentbriefkaart van Jeroen Epema

Het bleek nodig te zijn ondersteuning voor lijn 9 te bieden op het traject tussen de Dapperbuurt en het Centraal Station, ten gerieve van passagiers die vanuit Amsterdam-Noord de reis naar de Dapperbuurt ondernamen.
In die tijd mocht er nog slechts langzaam gereden worden, in Amsterdam “eerste afdeling” genoemd. Om die reden werd er van afgezien lijn 9 te versterken op de route via Damrak, Dam en Rokin en werd gekozen voor de route Geldersekade – St. Antoniesbreestraat – Muiderstraat waarmee een deel van de in 1942 opgeheven lijn 8 opnieuw in dienst kwam. Als beginpunt in de Dapperbuurt kreeg lijn 26 de Eerste van Swindenstraat toebedeeld.

Stoeltjeswagen 302 rijdt bij wijze van uitzondering op lijn 26 op 26-2-1947. Stationsplein.
Foto C. van Mechelen

Lijn 26 kreeg als ondersteuningslijn van lijn 9 het groen van lijn 9 als lijnkleur toegewezen, vertikaal verdeeld met het wit van lijn 14 die tot zijn opheffing in 1942 ook de Plantage en de Eerste Van Swindenstraat als werkterreinen had. Overeenkomstig de vroegere lijnen 6, 7 en 8 – die alle via de Geldersekade reden – kreeg lijn 26 de vertikale vlakverdeling.

Een herinnering aan lijn 26, aangebracht op een wand van het metrostation Nieuwmarkt, 22-11-1980

Op zondag was lijn 26 niet in dienst. Ook overigens was er een beperkte dienst op de lijn. Met acht losse motorwagens type “Union” werd een vijfminutendienst geboden. Dit bleek toch iets te krap bemeten zodat in 1946 een wagen werd toegevoegd waarmee de omlooptijd op 45 minuten gesteld werd. Nadien nam het aantal dienstwagens geleidelijk af tot zes zodat per 10 november 1947 met zes wagens om de zes en een halve minuut gereden werd. Bijwagens heeft lijn 26 nimmer gekend.

“Keulenaar” 229 op het Stationsplein, 26-6-1947.
Foto Heijmeijer

In 1946 kreeg lijn 26 grootbordesmotorwagens toebedeeld die tot de opheffing in 1948 gehandhaafd bleven, behoudens een korte periode in 1947 toen opnieuw met Unions werd gereden.

Lijn 26 behoort tot de eerste tramherinneringen van Uw auteur. Vanuit de Indische Buurt was het beginpunt van lijn 26 lopend bereikbaar en ook de step bood vervoer. De gang naar de Eerste van Swindenstraat had niet tot doel een tramritje te maken maar werd slechts ondernomen om naar de bijwagenloze trammetjes van de 26 te kijken. In 1948 verschenen er plotseling drieassige tramwagens, een ongekend novum in Amsterdam, tot dan toe een stad van louter tweeassers. Mooiere trams zouden nooit meer gemaakt worden, dacht je toen nog in je onschuld. Het bleek te gaan om twee motorwagens, genummerd 491 en 492, die de voorlopers zouden zijn van een vloot aan drieassers die Amsterdam binnen zou trekken.

De eerste in dienst gestelde drieasser, de 492, in de Eerste van Swindenstraat, 10-4-1948.
Foto Voerman

N.B.: Op 25 maart 1948 werd de 492 als eerste drieasser in dienst gesteld. De wagen bezat toen nog een hulpcontroller op het achterbalkon. Dit verklaart waarom de wagen ook aan de achterzijde een baanschuiver bezat, zoals op de foto is te zien. Aan de achterzijde was ook een koplantaarn aangebracht. Deze uitrusting is in de jaren vijftig verwijderd. Verder is te zien dat het lijnkleurglas achter de voorruit ontbreekt. Daarover ontstond ontstemming in de stad want wat is een Amsterdamse tram zonder lijnkleuren? Daarom zijn de drieassers alsnog met lijnkleurglazen gaan rijden. Het is mij echter niet bekend of de drieassers van lijn 26 - dat waren slechts de 491 en 492 - in 1948 alsnog met lijnkleuren van lijn 26 hebben gereden. Zoals beschreven is lijn 26 nog in 1948 opgeheven. Een ander detail is het ontbreken van de lijnnummerfilm aan de zijkant van de filmkast. Later is daarin alsnog voorzien. Ook de stootstrip aan de blinde zijde van de wagen is nog niet aangebracht. Al deze opmerkingen gelden ook wagen 491, de andere proefwagen.

Tegen het einde van het jaar 1948 was het opeens afgelopen met lijn 26. De lijn werd vervangen door lijn 11 die vrijwel voor de huisdeur van Uw auteur op de Insulindeweg het beginpunt kreeg. De drieassers en de grootbordessers reden nu ook op de Insulindeweg. Op zondag 12 december 1948 had lijn 11 zijn diensten moeten beginnen. Roosterproblemen waren er de oorzaak van dat dit niet haalbaar bleek zodat op die zondag en de daarop volgende zondag 19 december lijn 26 nog reed. Lijn 26 heeft slechts twee zondagen dienst gedaan. Ingaande maandag 20 december was het dan zover dat lijn 11 in dienst kon komen.

De 343 op de Mauritskade, 1948.
Foto NJvWJ

Sinds 2005 rijdt in Amsterdam een nieuwe lijn 26 met de kleuren groen/wit.
Voor de geïnteresseerden hier een linkje naar de IJtram >>

de 2134 - IJburg - 20 mei 2011

Foto’s van de auteur, tenzij anders vermeld.

Routegeschiedenis lijn 26

Cor Fijma - corfijma@amsterdamsetrams.nl
16.11.2008 

laat een berichtje achter