Mediatijdlijn van de Amsterdamse tram
Geheugen van de Amsterdamse tram

<< naar intro mediatijdlijn

door naar 1909 >>

Share |

MEDIATIJDLIJN AMSTERDAMSE TRAM 1908
door Cees Pot
e-mail:
ceespot@amsterdamsetrams.nl

1908
Geen berichten gevonden voor de periode van 1-7 t/m 31-12-1908

1-1-1908
Na de flinke vorst van afgelopen nacht is nu op de tramwagens ook een tweede vlaggetje verschenen, ten teken dat de Amsterdamsche IJsclub aan de Van Baerlestraat eveneens haar poorten geopend heeft.

2-1-1908
Op de Oostenburgergracht werd dinsdagmorgen ( 31-12) een 76-jarige vrouw door een tramwagen aangereden, waardoor zij een hoofdwond opliep. Zij is in de kliniek op Wittenburg verbonden. Door het breken der as van een bespannen wagen, beladen met hout, ondervond het tramverkeer in de Marnixstraat dinsdagmiddag ongeveer 40 minuten, oponthoud.

11-1-1908
Op het Frederiksplein brak gistermiddag de beugel van een tramwagen van lijn 5. Het tramverkeer ondervond hierdoor circa 10 minuten vertraging.

In de Roeterstraat brak gistermiddag een wiel van een wagen van de Stadsreiniging. Het tramverkeer ondervond hierdoor ongeveer 10 minuten vertraging.

17-1-1908
Gemeenteraad, zitting van woensdag 15 januari
Het raadslid Smit heeft verzocht een interpellatie te mogen houden en vroeg thans aan B. en W. :
1e. waarom op de voorbalkons der motorwagens het hekje aan de rechterhand van de wagenbestuurder niet gesloten mag worden, ook niet als het balkon vol passagiers staat en het gevaarlijk is, wanneer de wagen een bocht neemt;
2e. waarom op de wagens met glasbalkons deze laatste ook niet aan weerszijden zijn afgesloten, daar die zijopeningen grote tocht veroorzaken.
De wethouder antwoordt hierop, dat tot het jaar 1902 alle hekjes onder het rijden gesloten zijn gehouden maar dat men van die maatregel is gaan afwijken toen de elektrische tram hier ter stede meer bekend was geworden en wel om het vlug in- en uitstappen te bevorderen. Wat de vraag betreft naar de afsluiting van de glasbalkons deelde spr. mede, dat eerlang het rapport van den directeur omtrent de werking van die balkons verwacht kan worden en dat B. en W. dus tot zolang daaromtrent hun oordeel wensen op te schorten.

In de Utrechtschestraat kwam een vrachtwagen in botsing met een tramwagen. De tram werd licht beschadigd. Er gebeurden geen persoonlijke ongelukken.

Gistermiddag is een (vracht)wagen van de Hollandsche Spoor Mij. door een motorwagen van de elektrische tram naar Haarlem, nabij de Paleisstraat hoek Spuistraat, aangereden. Door de hevige schok viel een der voerlieden van de wagen. Met een bloedende wond aan het hoofd werd de man in een naburige winkel gedragen en verbonden. Na een half uurtje kon hij zich naar huis begeven.

18-1-1908
Op verschillende punten van het tramnet is er gisteren en vandaag oponthoud geweest. Hedenmorgen tussen half negen en half tien was dit het geval op het Rokin, zodat zich bij de Munt een lange reeks van tram wagens vormde, die niet vooruitkwamen. Hier als elders was dit het gevolg van de snel ingevallen dooi, waardoor zich een weke massa vormde op de nog bevroren ondergrond. Daardoor zakten de rails als 't ware weg en verhinderden zo het voortgaan. Met behulp van een aantal werklieden werd het kwaad verholpen en het verkeer hervat.

23-1-1908
Naar wij vernamen, wenst de directeur der Gemeentetram van de wagenbestuurders en conducteurs te horen wat hun mening is over de glasbalkons. Zij verschijnen deze week in groepen voor de heer Neiszen, om hun oordeel te geven.

Tengevolge van de uitzetting van de grond waren gistermiddag op de P. H. Kade langs de tramrails enige stenen omhoog gewerkt. Een tramwagen reed in volle vaart tegen die stenen aan, waardoor de baanschuiver werd beschadigd en door de schok een ruit brak.

24-1-1908
Een nieuwe tramlijn.
Eigenaren of bewoners van percelen in het Museum- en Willemsparkkwartier, de Roelof Hartstraat en aangrenzende buurten willen aan B. en W. het verzoek richten tot instellen van een tramlijn tussen de Willemsparkweg of Koninginneweg via Weteringschans, Sophiaplein en Rembrandtplein naar de Plantage. Hun drukbevolkte buurten zijn verstoken van een verbinding met allerlei culturele en andere instellingen zoals scholen, banken en theaters. Zij kunnen deze alleen bereiken met overstappen, wat tijdrovend en duurder is. Voor een lijn als door hen gewenst hoeven volgens hen geen nieuwe sporen gelegd te worden, en ze denken, dat de exploitatiekosten door de opbrengsten ruimschoots gedekt zullen worden. Het adres ligt op verschillende plaatsen voor belanghebbenden ter tekening.

1-2-1908
In de Czaar Peterstraat ondervond het tramverkeer gistermiddag ongeveer een half uur vertraging, doordat van een wagen waarop een machine werd vervoerd een, voorwiel afliep.

5-2-1908
Op de P. H. Kade kwam een bespannen rijtuig, door een zijsprong van het paard, in botsing met een tramwagen. Van de tram brak een ruit, terwijl het rijtuig enige schade beliep. In de Utrechtschestraat gebeurde een dergelijke botsing. Daar werd echter alleen de tram beschadigd.

6-2-1908
Ingezonden
“Geachte Heer Redacteur,
Indien u voor het onderstaande enige plaatsruimte heeft, zult U de ondergetekende zeer verplichten. Een 14-tal dagen geleden trok een ingezonden stuk mijn aandacht, omdat ik de schrijver rangschikte onder hen die de bijnaam Nurks verdienen. Tot mijn spijt moet ik denkbeeldig amende honorable maken, want werkelijk de behandeling op lijn 1 ondervonden is stiefmoederlijk. Ik woon in het Helmerskwartier en moet in betrekkelijk korten tijd 's namiddags gaan middagmalen, zodat ik genoodzaakt ben van de tram gebruik te maken; elke minuut wordt dus door mij berekend. Gewoonlijk wacht ik aan halte Gerard Brandtstraat; is de tram nog ver af dan wandel ik naar halte Anna Vondelstraat. Ook hedenmiddag circa 6.40 uur, na betrekkelijk langen tijd gewacht te hebben en met mij een verpleegster en een politieagent, naderde wagen No. 93, doch de wagenbestuurder beduidde ons: er komt er nog een, hoewel zich weinig passagiers in die wagen bevonden. Wij konden dan ook in een sneeuwbui op de volgende wagen wachten, die ons opnam. Een direct gevolg daarvan was, dat wij op het Leidscheplein en diverse grachten moesten wachten tot de reeks wagens van de stadszijde komende ons gepasseerd was, terwijl wagen 93 natuurlijk reeds op de Dam was. Het indirecte gevolg was, dat ik te laat ten kantore kwam. Mijn doel is dan te vernemen of de bestuurder van wagen 93 volgens voorschrift handelde, zo ja, kan de Directie daarin dan geen verandering brengen.
J. van Adelbeke, Amsterdam, 3 Febr.
(Wanneer de eerste wagen op korte afstand gevolgd wordt door een wagen van dezelfde lijn, heeft de conducteur volgens zijn reglement het recht de passagiers naar den volgende wagen te verwijzen. Hierin is ook niets onbillijks. De voorste wagen heeft blijkbaar oponthoud gehad en moet dit ter wille van zijn eigen passagiers inhalen of althans zo gering mogelijk zien te maken. De nieuwe passagiers verliezen er ook niets bij, omdat voor hen die eerste wagen feitelijk niet bestaat, althans allang voorbij behoorde te wezen. Red.)”


6-2-1908
In de Utrechtschestraat vielen gistermorgen twee paarden, gespannen voor een brandstoffenwagen. Het tramverkeer had hierdoor enige minuten oponthoud. Een dergelijk ongeval, waardoor het tramverkeer circa 10 minuten vertraging kreeg, gebeurde gistermiddag op de Ceintuurbaan bij de Ferdinand Bolstraat. Hier viel een paard van een vrachtwagen. Het werd zoodanig aan een been gewond, dat 't naar de stal moest worden gebracht..

7-2-1908
Het fanfarekorps van conducteurs en wagenbestuurders der gemeentetram „Kunst na Inspanning", directeur A. G. Schoonderbeek, geeft Zondag 16 Februari in de huize „Bellevue" een, uitvoering.

Gistermiddag werd op den Dam een 61-jarig man door een tramwagen aangereden en daardoor aan het hoofd verwond. Hij werd in het Binnen-Gasthuis verbonden.

12-2-1908
Op de Gelderschekade ontstond gistermiddag een botsing tussen een tramwagen en een vrachtwagen, waardoor van de tram de verf werd beschadigd en van de vrachtwagen het lamoen brak.

Een 10-jarige jongen was gistermiddag in de Spaarndammmerstraat achter op een tramwagen geklommen. Hij viel daarvan af en werd bewusteloos opgenomen. Toen de knaap bijgekomen was, bleek, dat hij geen letsel bekomen had.

Op de Dam en op de P. H. Kade kwamen gisteren tramwagens in botsing met een vrachtwagen. De trams werden licht beschadigd. Persoonlijke omgelukken gebeurden niet.

19-2-1908
Wethouder van gemeentebedrijven Mr. Heemskerk heeft in verband met zijn benoeming tot minister van binnenlandse zaken eergisteren officieel afscheid genomen van de hoofdambtenaren en de directeuren van bedrijven.

Het tramverkeer op de Rozengracht heeft gisteren drie kwartier vertraging ondergaan, doordat de losse ijzeren sleepstang van een vrachtwagen in een der tramrails beklemd raakte en zó vast zat, dat de wagen niet heen of weer kon. Het duurde geruime tijd voordat de staaf losgemaakt was en in die tussentijd hadden zich aan weerskanten lange rijen tramwagens verzameld. Ook de Haarlemse tram had door het geval nogal oponthoud.

De Damprijsvraag
In antwoord op een schrijven van een deelnemer betreffende de te stellen eisen, wanneer meer (alle) de Dam passerende tramlijnen één standplaats wordt gegeven, kan het volgende worden medegedeeld:
De inrichting van de op de tekeningen aangegeven tramsporen is opgemaakt door de ambtenaren der gemeente in verband met de eisen van het tramverkeer en het gewone verkeer.
Van deze inrichting kan wel in details doch niet in hoofdzaak worden afgeweken. Een gehouden bespreking met de directeur der gemeentetram heeft bevestigd, dat een vereniging van de standplaatsen tot één enkele, met het oog op het tramverkeer niet mogelijk is.

24-2-1908
Tramgevaar.
Naar aanleiding van het ongeluk, dat Donderdag een knaapje overkwam door een tramwagen van lijn 5 (en waaraan de wagenbestuurder waarschijnlijk geen schuld zal hebben), verzoekt men ons toch de autoriteiten opmerkzaam te maken op de wijze waarmee met de veiligheid van het publiek wordt omgesprongen, wanneer de brug over de Singelgracht bij de Haarlemmerpoort in de hoogte is geweest. Meermalen staan er dan aan weerszijden tramwagens te wachten, die, nadat de hekken nauwelijks geopend zijn, van beide zijden komen opzetten om de brug zoo vlug mogelijk over te gaan. Dat hier het publiek, bij de verbazende volte die gewoonlijk ontstaat bij een stremming van enkele minuten, groot gevaar loopt, zal ieder wel begrijpen.

Bij de vergadering van de Bond van Amsterdamsche Buurtverenigingen ter gelegenheid van haar eerste lustrum wordt gememoreerd dat, dank zij de tussenkomst van de Bond, op de trambalkons ten gerieve van de passagiers steunpunten werden aangebracht en op de wagens de bekende vroegrit-bordjes werden geplaatst.

25-2-1908
Meer en meer, vaker dan in het begin, wordt er op de wagenbestuurders van onze elektrische tram druk uitgeoefend om „op tijd te rijden". In trams en wachthuisjes hangt een dienstregeling voor de haltes. Op de minuut af of 't een spoorweg is. Nu worden er trampalen met klokken neergezet, om des te zekerder de regelmaat van de dienst na te gaan.
Dit lijkt voor het publiek een reden om zich te verheugen, maar het is wel zo dat de wagenbestuurders min of meer verantwoordelijk gesteld worden voor de regelmatigheid van de dienst. En dat is geen reden tot vreugde.
In welk opzicht kan een wagenbestuurder verantwoordelijk gehouden worden voor de duur van de rit? Wie op een voorbalkon van de tram staat, heeft nog nooit anders gezien dan dat de bestuurder ogenblikkelijk gevolg geeft aan het sein tot vertrek na elk oponthoud.
Hoeveel verschil echter bestaat er in dat oponthoud! Naast enkele passagiers die vlug in- of uitstappen, heeft men er die al het gewicht van die daad gevoelen of anderen willen doen beseffen. Wie kent dat soort van mensen niet? Dan zijn er nog de mensen die bij het in- en uitstappen van een tram een soort van afscheid van hun nabestaanden nemen. Men kan ook mensen aantreffen die bij het uitstappen eerst berekenen of ze die „hoge" trede wel kunnen nemen en, bij nader inzien, besluiten maar achterwaarts uit te stappen. Voeg daar nu bij de mensen met kleine kinderen, de passagiers die eerst paraplu’s openen of sluiten, kortom, er zijn tal van elementen waarop de wagenbestuurder, die „op tijd moet rijden", in alle gelatenheid heeft te wachten. Hoe wil men hem dat verzuim aanrekenen?
Maar de grootste schuldige is de tramdirectie zelf. Zij is het, die op één spoor twee en meer lijnen in tegengestelde richting laat rijden. Wat daarvan de gevolgen zijn, kan ieder in de Leidschestraat en de Utrechtschestraat dagelijks waarnemen. Op bijna elke wisselplaats staan trams te wachten op die van tegengestelde kant komen, soms twee of drie trams. Wie berekent dat oponthoud? En dan de grootste aller plagen: de mist! Wie heeft nooit gezien, dat een wagen wegreed, in de veronderstelling dat de lijn vrij was tot de eerstvolgende wisselplaats, maar moest terugrijden, omdat de andere wagen vroeger in beweging was gekomen? Op tijd rijden, een werkelijk vlug elektrisch verkeer hebben is niet mogelijk dan bij dubbel spoor, of, als dat niet kan, dient men een parallelweg te scheppen. Tot die tijd is het behelpen en helpen alle klokken langs de lijn helemaal niets.

De storm
Een hevige storm stond er zaterdagavond 22 februari, welke hier en daar in de stad nog al wat schade aanrichtte. Op de Weesperzijde bij de Grensstraat werd het grote aanplakbord door een rukwind omvergeworpen. Gedurende enkele ogenblikken was hierdoor het tramverkeer gestoord.
Op de Wielerbaan, aan de Zeeburgerdijk, heeft de storm het dak vernield van de tribune. De planken en latten vielen op de tramrails en werden op last van de politie terstond opgeruimd, ten einde storing in het tramverkeer te voorkomen.

26-2-1908
(Ingezonden)
Volgens de laatste berichten zal in de Jordaan de motoromnibusdienst van de Gemeentetram op 1
maart a.s. gaan rijden. Met het oog op het meerdere verkeer dat daardoor zal ontstaan, zullen vele moeders van schoolgaande kinderen met angst die tijd tegemoet zien. Behalve het gaan rijden van de automobielen rijdt bijna dagelijks de brandweer in het Haarlemmerpoortkwartier, in de omgeving van de Buitensingel, ‘s morgens, precies wanneer de scholen aangaan. Zouden heren autoriteiten dat rijden van de brandweer een kwartier later kunnen stellen; het zou voor vele huismoeders een grote geruststelling zijn. Aldus schrijft “Een buurtbewoner”.

In de trams hangen dezer dagen aankondigingen van een woensdag ten bate der werkelozen te geven concert in de Oude Luthersche Kerk, waarin ook het bekende zangkoor «Jacob Kwast» uit Wognum zal optreden.

13-3-1908
Gistermiddag is op de Houtmankade een bespannen groentewagen in botsing gekomen met een tram en daardoor omgevallen, zonder dat persoonlijke ongelukken gebeurden of schade werd aangericht.

17-3-1908
Door een brand in het gebouw van “De Telegraaf” in de St. Nicolaasstraat is het tramverkeer langs de N.Z. Voorburgwal enige tijd gestremd geweest.

21-3-1908
Lijn 14.
De indienststelling van de omnibuslijn 14 door de Jordaan zal niet lang meer op zich laten wachten.
Gistermiddag heeft het dagelijks bestuur op de binnenplaats van het stadhuis een proefrit met een van die wagens gemaakt. Burgemeester van Leeuwen en wethouder Jos. Jitta hebben een tijdje lang een rondje gereden om de pomp heen. De heer Van den Bergh keek uit een der ramen van het raadhuis toe. Daarentegen was de heer Hordijk, hoofdcommissaris van politie, wel van de partij. Men zal toch niet van plan zijn om het gevaarlijk geachte vehikel onder politietoezicht te stellen?

23-3-1908
Gisteren viel bij het verrichten van werkzaamheden aan de telefoondraden van de Holl. IJzeren Spoorweg-Mij. over het Westelijk viaduct een van die draden op de elektrische geleiding van de tram, ten gevolge waarvan kortsluiting ontstond en een gedeelte van de geleidedraad verbrandde. Het tramverkeer over lijn 4 langs het IJ-veer kon daardoor gedurende een uur niet doorgaan.

24-3-1908
De man, die er zijn werk van maakt damesjaponnen te besmeuren, heeft weer een slachtoffer gemaakt. Thans gebeurde buiten de Concertgebouwbuurt. Mevrouw K., wonende op de Koninginneweg bij de remise, begaf zich uit haar woning naar de tram en bemerkte, toen zij in de wagen had plaats genomen op haar lichtgrijze japon een blauwachtige inkt- of verfstof. Zij beschrijft den man die haar achtervolgd had als iemand van ongeveer 25 jaar, met een bleek uiterlijk, zwart kneveltje en als heer gekleed.

28-3-1908
De directeur der Gemeentetram deelt ons mede, dat de nieuwe motoromnibusdienst door de Jordaan op 7 april e.k. geopend wordt. De lijn heeft, zoals we al meedeelden, het nummer 14. Het traject is als volgt vastgesteld: van Dam, Mozes- en Aaronstraat, N. Z. Voorburgwal, Raadhuisstraat, Singel, Torensluis (halte op de brug), Singel, Blauwburgwal, Heerenstraat, Prinsenstraat, Prinsengracht (halte op de brug Prinsengracht), Westerstraat, Marnixplein, Nassaukade, 2e Nassaustraat, Van Limburg Stirumstraat en -plein, v. d. Hoopstraat, Groen van Prinstererstraat, Haarlemmerweg, Van Hallstraat eindpunt. Terug door de Van Hall- en v. d. Hoopstraat langs dezelfde weg als hierboven aangegeven, behalve dat uit de Raadhuisstraat komend door de Paleisstraat naar de Dam wordt gereden. De wagens zullen van 7.30 uur ‘s morgens tot 12 uur ‘s nachts om de 10 minuten rijden. De prijs per rit is, als men niet met een kaartje betaalt, 7½ cent, terwijl een pasje 10 cent kost.

31-3-1908
Door eigen onvoorzichtigheid overkwam gisteren in de Vijzelstraat iemand een ernstig ongeluk. Een heer wilde van een in beweging zijnde bijwagen op de motorwagen van een tram overstappen. Hij stapte mis en geraakte onder de bijwagen. Zijn linkervoet werd nagenoeg geheel afgereden, terwijl hij ook aan zijn rechterbeen gekwetst werd. Nadat de eerste hulp in een apotheek verleend was, werd de gewonde naar het gasthuis vervoerd.

2-4-1908
Dinsdag 31 maart werd voor het eerst door de motoromnibussen van lijn 14 volgens de dienstregeling gereden.
Hoewel er dus nog geen passagiers waren, was 't voor de bestuurders en conducteurs van de nieuwe lijn, alsof de dienst in vollen gang was. ’t Was een praktische oefening, voor het personeel van de motoromnibussen, dat blijk geeft van volkomen vertrouwd te zijn met de wegen en vrij lastige bochten en bruggen op het traject. Met den heer K. W. G. J. Stoffels, ingenieur der gemeentetram, chef van de afdeling elektrische geleidingen, welke speciaal belast is met de regeling van de motorbusdienst maakten we twee ritten mee, de éérste in een „F.I.A.T."-wagen. en de tweede in den „Serpollet” stoomwagen. Er zullen dagelijks vier wagens rijden op de lijn, nl. drie „F.I.A.T.'s" en een „Serpollet”; bovendien zijn er nog reservewagens, een „F.I.A.T." en een „Serpollet", die, zo nodig, dadelijk in dienst gesteld kunnen worden. Onze indruk is, dat alle wagens wel zullen voldoen, doch 't moet gezegd, dat de gang van de „Serpollet" veel rustiger is dan die van de andere motoromnibussen. Maar dat kan ook niet anders. Een stoomwagen heeft ook niet zo’n ratelende motor.
Het traject, door ons reeds gemeld, leggen de wagens af in zestien minuten. Er zijn twee vaste halten, de Torensluis en de brug over de Prinsengracht bij de Westerstraat. Op deze bruggen moet elke automobiel, stoppen. Bij vertrek wordt uiterst langzaam en voorzichtig de helling afgereden. De lastigste bocht is die op de hoek van het Singel en de Blauwburgwal. De wagen die van het Singel komt mag eerst dan doorrijden, indien de conducteur, die een eindje vooruitlopen moet, het teken geeft, dat de weg vrij is. In de Heeren- en Prinsenstraat hebben de autobussen nog al eens te kampen met handkarren en wagens, die niet altijd rechts houden. 't Is te hopen, dat allen die met voertuigen rijden op de wegen van lijn 14, zich streng houden aan het verzoek om steeds naar rechts uit te wijken. Dat zal veel ongerief voorkomen.
Toen we door de straten in de omtrek van den Haarlemmerweg reden, was 't juist het moment dat de schooljeugd in groten getale op straat was. Achter de motorbussen aanhollen was natuurlijk een heerlijkheid, doch de kinderen gaven 't spoedig op, omdat ze aan de achterzijde nergens houvast hebben.
De motoromnibussen blijven, zoals ze thans zijn, dus van achteren gesloten. Er is wel een raam, zoals men weet, doch dit blijft dicht, wijl men anders in een zee van stof komt te zitten.
Wij denken, dat 't wel gaan zal met de dienst van lijn 14. Indertijd heeft het ongeluk met de brandweerauto op de brug van de Prinsengracht bij de Westerstraat grote schrik te weeg gebracht. De wagens van lijn 14 moeten ook deze brug over. Doch als men ziet met welk een voorzichtigheid en beleid, uiterst langzaam, deze brug afgereden wordt, zal de angst voor ongelukken wel verminderen. De nieuwe dienst is inderdaad een hele verbetering en een groot gerief voor de bewoners van de Jordaan en de straten bij de Haarlemmerweg. Precies te half acht 's ochtends vertrekken de wagens van de beide eindpunten Dam en Van Hallstraat.
De dienstregeling is geheel opgenomen in de tramgids. De wagens vertrekken om de tien minuten. De lijn wordt, zoals reeds door ons gemeld is, 7 april geopend.

4-4-1908
Door Burgemeester en Wethouders is met betrekking tot het vervoer van schoolkinderen en begeleiders met de Gemeentetram bij leertochten het volgende vastgesteld: Voor leerlingen en hun begeleiders van de openbare lagere scholen en de leerschool en van de bijzondere scholen, die met scholen voor gewoon lager onderwijs gelijkgesteld kunnen worden, wordt, bij het doen van een schoolwandeling of schoolreis, tot zes uur in de middag vervoer per gemeentetram toegestaan, tegen den prijs van ƒ 0,02 voor een traject van ƒ 0,07½ of minder. Aan de hoofden van die scholen zullen kaartjes in voorraad worden verstrekt.

6-4-1908
In de Plantage Middenlaan raakte gistermiddag, ten gevolge van kortsluiting, een motorwagen van lijn 10 in brand. Het tramverkeer ondervond hierdoor ruim een kwartier vertraging.

8-4-1908
Op het Alexanderplein is een motorwagen van lijn 3 tegen een bijwagen van lijn 9 gereden, waardoor een koppelstang brak. De defecte wagen is naar de remise vervoerd. Er gebeurden geen persoonlijke ongelukken.

Het Frederiksplein.
Men is thans begonnen aan de voorbereidende maatregelen voor de asfaltering van het Frederiksplein en van die gelegenheid zal tevens gebruik worden gemaakt om de rij- en voetpaden aldaar te verbeteren en te verbreden. De tramrails uit de Utrechtschestraat kunnen worden verlegd tot vlak bij de fontein, zodat het verkeer daar ter plaatse aanmerkelijk verbeterd zal worden. (……….)

13-4-1908
Een jubileum — Op Maandag a.s. 13 April zal conducteur D. Terpstra van de Gemeentetram zijn zilveren jubileum vieren. Terpstra is nog een trambeambte van de oude garde. Hij ving zijn conducteursfunctie aan op het lijntje P. C. Hooftstraat— Leidscheplein van de voormalige A. O. M., bleef bij de uitbreiding van die lijn steeds daarop rijden, ook toen het lijn 2 van de Gemeentetram werd.
De bewoners van het Parkwegkwartier, die Terpstra sinds jaren kennen, weten dat hij op de elektrische dezelfde gedienstige en ijverige conducteur gebleven is.

15-4-1908
Donderdag 16 April zal de heer E. H. Kramer, onderinspecteur der gemeentetram, en chef der afdeling Nieuwe Achtergracht, kunnen herdenken dat hij 25 jaar geleden in dienst trad als conducteur van de toenmalige Amsterdamsche Omnibus-Maatschappij.

Gisteravond heeft de gemeenteraad de heer T.F.A. Delprat, raadslid sinds 4 juli 1907, benoemd tot wethouder gemeentebedrijven. Hij treedt in de plaats van de heer Heemskerk, die tot minster is benoemd.

16-4-1908
Op de Blauwburgwal is gisteren door een motoromnibus een handkar, waarvan de bestuurder niet gauw genoeg meer kon uitwijken, omver gereden. De kar werd nog al beschadigd Persoonlijke ongelukken deden zich niet voor.

Een heer, die gisteravond op het Rembrandtplein op zijn fiets naast een wagen van lijn 9 reed om met een op het balkon staand heer al rijdend een gesprek te voeren, kwam op het kruispunt van lijn 5 en 9 in botsing met een wagen van lijn 5, waardoor het rijwiel onder de tram geraakte. De wielrijder werd licht gewond, terwijl een voorbijganger nog werd aangereden en licht gewond. Door de tegenwoordigheid van geest van de wagenbestuurder, die onmiddellijk krachtig remde, is een erger ongeval voorkomen.

In de Rapenburgerstraat is gistermiddag een klein kind overreden door een der wagens van lijn 7. Met een gebroken been is het naar het Portugese Ziekenhuis gebracht. De wagen moest opgevijzeld worden om het kind er onder uit te halen. Het ongeluk werd veroorzaakt, doordat het kind op het laatste ogenblik voor een kar wilde uitwijken en daardoor onder de tramwagen raakte. De trambestuurder heeft geen schuld. Hij remde nog uit alle macht, maar kon het ongeluk niet meer voorkomen.

Tegen half drie gistermiddag weigerde een motoromnibus van de nieuwe lijn 14, rijdende in de richting van den Dam, in de Van Limburg Stirumstraat bij de De Wittenkade verder te gaan door een defect aan de motor. De passagiers moesten uit de wagen.
Een tweede storing bij een motorbus van lijn 14 vond dezelfde dag plaats. Nu betrof het omnibus No. 6, die wegens een defect aan de motor niet verder kon. Het geval wekte grote belangstelling.

18-4-1908
Er heeft op het traject van lijn 14 een motoromnibus dienst gedaan met een achteringang. Zij, die misschien zullen denken, dat dit een nieuwe omnibus is en dat de tramdirectie teruggekomen is van het besluit om geen achteringang te hebben in de motoromnibussen, vergissen zich. De wagen met het achterbalkon, welke gisteren dienst deed, is een oude bekende. Men heeft deze bus — een voormalige tram — geplaatst op het chassis van een pekelauto — al verleden jaar zien rijden in de stad, toen n.l. voor het eerst door de tramdirectie de plannen voor een motorbusdienst overwogen werden. In dagen van buitengewone drukte zal deze wagen met de beide andere reservewagens dienst doen. Vermoedelijk dus weer met de Paasdagen. De passagiers, die op het achterbalkon van deze „oude" motoromnibus staan, hebben natuurlijk wel veel last van opwaaiend stof

De directie der gemeentetram heeft aan de vereniging „Hulp voor onbehuisden" toestemming verleend om, gedurende de Paasdagen in de tramwagens bussen op te hangen om te collecteren voor genoemde inrichting; voorts hebben B. en W. toegestaan op de 2e Paasdag op 14 drukke punten der stad grote collectebussen te plaatsen voor hetzelfde doel.

22-4-1908
Ter gelegenheid van een galavoorstelling met koninklijk bezoek in de stadsschouwburg zal op 25 april tussen 7 uur ’s avonds en een uur na afloop van de voorstelling de Leidschestraat alleen mogen worden bereden door rijtuigen van de koninklijke familie, de brandweer en trams.

Ter gelegenheid van het vertrek van de post-harmonie naar Lille, waar aan een concours zal worden deelgenomen is het bijzonder druk op de N.Z. Voorburgwal, te meer omdat voor het vertrek aan de directeur van het postkantoor een serenade wordt gebracht die grote belangstelling trok van het publiek. Het stond zwart van de mensen voor het postkantoor, zodat de tram zich slechts met grote moeite door die volte een weg kon banen.

23-4-1908
In de Marnixstraat vond gisteravond een botsing plaats tussen een handkar en een tramwagen, waardoor van de tram het balkonscherm werd beschadigd.

De Gemeentetram vervoerde op de eerste Paasdag 143,152 passagiers en op de tweede Paasdag 156,834. Verleden jaar waren die cijfers onderscheidenlijk 137,668 en 160,104.

Op de nieuwe weg van Amsterdam naar Sloterdijk wilde een ruim dertigjarig man, portier van de schoensmeerfabriek aan de Haarlemmerweg, met zijn fiets uitwijken voor een paar meisjes. Ongelukkig viel hij en kwam daarbij in aanraking met de volgwagen van een van Haarlem komende tram, waarbij hij onder die wagen geraakte en deerlijk aan benen en hoofd verminkt werd opgenomen. Bij de aankomst te Amsterdam was hij reeds overleden. De ongelukkige laat een vrouw met drie kinderen achter.
De wagenvoerder van de tram heeft volstrekt geen schuld aan het ongeval; zelfs was de motorwagen de man reeds voorbij; hij viel tussen de beide wagens.

4-5-1908
Op de Overtoom sloeg gisteravond een verhuiswagen om, door het nemen van een te korte draai. Het tramverkeer ondervond hierdoor ongeveer 20 minuten vertraging.

11-5-1908
In het Wilhelmina-Gasthuis is gisteren een vrouw verbonden, die in de Marnixstraat van een tramwagen was gevallen en daardoor een hoofdwond had opgelopen.

18-5-1908
Op de Zeeburgerdijk is gistermorgen een bespannen rijtuig met een tramwagen in botsing geweest door het schrikken van het paard. Het voorbalkon van de tram werd beschadigd.

Op het adres dd. 14 Februari jl. van eigenaren of bewoners van percelen in het Museum- en Willemsparkkwartier, de Roelof Hartstraat en aangrenzende buurten, met het verzoek aan de Raad voor te stellen een directe tramverbinding tot stand te brengen tussen genoemde buurten en het oostelijk gedeelte van de binnenstad, is door B. en W. aan adressanten te kennen gegeven, dat vooralsnog niet aan hun verzoek kan worden voldaan.
Dinsdag 19 Mei herdenkt de heer L.B. Pels, thans controleur bij de gemeente-tram, dat hij 35 jaar geleden als conducteur bij de A.O.M, in dienst kwam.

Op de Zeeburgerdijk is gistermorgen een bespannen rijtuig met een tramwagen in botsing geweest door het schrikken van het paard. Het voorbalkon van de tram werd beschadigd.

20-5-1908
Gisteren is op het Rokin een bovenleidingdraad gebroken, waardoor er een storing in het tramverkeer ontstond. Bij het lossen van een schuit ter hoogte van de Enge Kapelsteeg, was het staaldraad van een schuine mast in aanraking gekomen met de trambovenleiding. De draad viel bij het afknappen zó dicht langs een werkman van de gemeentetram, die daar aan het werk was, dat de pet van de man even werd aangeraakt, zonder dat hij echter enig letsel kreeg. Toen de draad contact kreeg met de rails sloegen er vlammen op. De trams stonden meteen stil en het verkeer bleef enige tijd gestoord. Men wist echter spoedig een tijdelijke verbinding te krijgen, zodat de trams weer door konen rijden. In afwachting van de volledige herstelling werd het publiek door politieagenten gewaarschuwd niet op het spoor aan de waterkant te komen, waar de draad gesprongen was. Dat spoor is tijdelijk buiten dienst.

26-5-1908
Een straf.
De conducteurs en wagenbestuurders van lijn 3 kunnen gedurende acht dagen niet in hun wachthuisje, dat aan het einde van de lijn, Linnaeusstraat bij de Mauritskade, geplaatst is. Het sluiten van het huisje is een strafmaatregel van de tramdirectie. Er was nl. in het wachtlokaaltje een manifest opgehangen voor de antimilitaristische meeting. De conducteur of wagenbestuurder, die het papier opgehangen had, werd verzocht zich aan te meloen bij de directie. De schuldige maakte zich niet bekend, waarna de tramdirectie overging tot de genoemden strafmaatregel. Een grappenmaker had de aardigheid op het wachthuis je te schrijven: „Onbewoonbaar verklaarde woning".

30-5-1908
Eergisteren, op Hemelvaartdag, heeft de Gemeentetram 160.488 passagiers vervoerd, tegen vorig jaar 143.196.

In de Utrechtschestraat kwam gistermiddag een automobiel in botsing met een tramwagen. Het voorbalkon van de tram werd beschadigd. Persoonlijke ongelukken hadden niet plaats.

4-6-1908
Gemeentetram.
Het is wellicht nuttig de bezitters van ongebruikte tramkaartjes in stroken of boekjes, uitgegeven tijdens vroegere tariefsregelingen, te wijzen op het raadsbesluit van 23 oktober j.l., waaruit o. a. blijkt, dat die kaartjes aan het kantoor der Gemeentetram tegen de prijs van uitgifte kunnen worden ingewisseld, of tot 31 juli a.s. in de wagens in betaling gegeven kunnen worden voor ritten van hoogstens dezelfde prijs als die waarvoor zij zijn uitgegeven, met dien verstande, dat, indien zij in betaling worden gegeven voor goedkopere ritten, de conducteurs het verschil in prijs niet terugbetalen. Na 31 Juli a.s. worden die kaartjes dus in de wagens niet meer als betaling aangenomen.

10-6-1908
Pinksterdrukte.
De Electrische Spoorweg-Mij. naar Haarlem en Zandvoort had vooral de tweede Pinksterdag, een druk vervoer. Voor beide dagen was een bijzondere dienstregeling ingesteld, waarbij tussen de 15 gewone diensten, zoveel mogelijk van aanhangwagens voorzien, nog evenzoveel diensten waren ingelast. De wagens volgden elkaar met enkele minuten tussenpoos. ’s Morgens van Amsterdam en ‘s avonds van de richting Haarlem waren zij overbezet.

12-6-1908
Gemeenteraad, zitting van 10 juni.
Losse Tramconducteurs.
Er is ingekomen een verzoek van de afd. Amsterdam van de Bond van Nederl. Gemeentewerklieden inzake aantal en salaris der losse conducteurs bij de gemeentetram. Voorgesteld wordt dit in handen van B. en W. te stellen ter afdoening.
De heer Pothuis verzoekt preadvies, om volkomen te worden ingelicht omtrent de positie van deze losse krachten. In het adres staat n.l., dat “deze menschen soms heele dagen in de remise moeten wachten, boeten oploopen, enz.”
De heer Delprat, weth. voor de bedrijven, zegt, dat er geen sprake is van losse gemeentewerklieden; het betreft hier mensen die een andere werkkring hebben en af en toe maar eens dienst doen. Er is geen aanleiding tot preadvies.
De Voorzitter voegt hieraan toe, dat deze mensen de conducteurs en bestuurders vervangen als deze een vrijen dag hebben. Zij verzoeken daarom zelf en verdienen dan als hulpconducteur ƒ 2 op een werk- en ƒ2,50 op een Zon- of feestdag, en als wagen bestuurder ƒ 3 of ƒ3, 50. Zij weten, dat er maar eens in de 14 dagen plaats voor hen is en hebben dus niets te klagen.
De heer Harmsen vraagt of 't waar is, dat sommige van die zondagsconducteurs zich elke zondag moeten gereed houden voor het geval zij opgeroepen worden. Zij houden zich beschikbaar, omdat als regel het vaste personeel uit het losse gerekruteerd wordt.
De voorzitter zegt dat dit niet absoluut het geval is, al spreekt 't van zelf dat, als er geschikte lieden zijn onder de losse conducteurs, deze later als vast kunnen worden aangesteld. Er is dus geen aanleiding om dezen mensen een vast loon van ƒ5.— te garanderen.
Nadat de heer Pothuis heeft verklaard, dat hij bij deze weinig tegemoetkomende houding van B. en W. later op deze zaak zal terugkomen, werd het adres gesteld in handen van B. en W. tot afdoening.

13-6-1908
De nieuwe Admiraal De Ruyterweg. — Een onzer lezers is eens gaan kijken en begrijpt niet hoe daar vergunning tot bouwen zou kunnen gegeven worden: alle vijf minuten een vliegende trein met stofwolken, dat strijdt met al wat dr. Schrijver over zenuwtoestanden enz. ooit geschreven heeft.
Wij zijn ook nog eens gaan kijken, en wel op een droge, winderige dag. Van stofwolken bleek ons niets; wat er ligt, is duinzand met wat aarde er over heen, en dat is niet het fijn verdeelde stof dat stofwolken veroorzaakt.
Elke vijf minuten een „vliegende" trein, dat is zo, althans van weerszijden genomen. Of die treinen echter daar erger op de zenuwen zuilen werken dan in de Spuistraat, Raadhuisstraat enz. betwijfelen wij; in de Raadhuisstraat en verdere straten komen er elke twee en een halve minuut nog stadstrams bij, en toch schijnt men er te kunnen leven.

15-6-1908
In een ingezonden stuk klaagt H. over het vele tramlawaai, waar hij in zijn woning aan de Kwakersstraat last van heeft. ’s Ochtends verlaten meer dan zestig tramwagens de remise, en dat doen ze niet stilletjes, maar bonkend over de wissels voor zij deur en met een voortdurend gebel, dat horen en zien je vergaat, en verder slapen onmogelijk is. En ’s avonds na twaalven rijden ze allemaal weer binnen met hetzelfde lawaai. En dan het stof, dat al die trams doen opwaaien, om nog maar niet te spreken van de auto’s van de Stadsreiniging! Er is al een klacht gestuurd naar de tramdirectie, maar dat heeft niet geholpen, het lawaai is eerder erger dan minder geworden.

20-6-1908
INGEZONDEN.
“Amsterdam, 16 juni 1908.
Geachte Heer Redacteur! Vergun mij door middel van uw blad even de aandacht te vestigen op een misstand bij de Gemeentetram alhier. Met het nieuwe tarief zijn in januari j.l. in dienst gesteld o. a. tweeritskaarten, geldig op alle lijnen en in iedere richting kostende 10 cent. Deze kaarten zijn zoo zeer in zwang gekomen, dat men in de tram zittende tegenwoordig naast niet anders hoort vragen dan »pasjes«. Nu wilde ik u even wijzen op een uitzondering op dezen regel, n.l. op het stiefkind van de Amsterdamse tram: lijn 13 naar de eilanden. Op deze lijn zijn pasjes niet bekend. Terwijl de bewoners van het Concertgebouw-kwartier b. v., meest allen mensen die niet op een dubbeltje behoeven te zien, 's morgens met de beste en mooiste wagens van de Gemeentetram naar de midden stad rijden en 's avonds terug, te saam voor 10 cents, waarbij zij voor de 2e rit nog de vrijheid hebben een andere lijn te nemen, betaalt de arme eilander 's morgens met een kaartje van 6 cent en 'a avonds weer, dus te samen 12 cent. Is hij zoo schraal bij kas, dat hij er geen «boekje» op na kan houden hetgeen meestal het geval is, dan moet hij voor een reis naar de Dam (immers het midden van de stad) 2 x 7 ½ cent betalen, te samen 15 cent. De A. O. M. stelde hiervoor speciale retourkaarten verkrijgbaar voor 12 ½ cent, toen ter tijd de prijs voor tweeritskaarten; later werd het tarief 10 cent, behalve op lijn 13. De reden is dat de tram-conducteur zoveel soorten van kaartjes niet uit elkaar kan houden. Is dit werkelijk zo? Is een tramconducteur dommer dan een bakkersknecht, die 50 of meer adressen uit het hoofd moet weten waar hij 's morgens brood brengt, of dommer dan een kruideniersbediende, die de prijzen van alle artikelen in de winkel kent? Dit kan ik niet geloven. Verder wens ik nog te wijzen op lijn 7, welke indertijd doorgetrokken werd tot het Mariniersplein, teneinde de bewoners van Kattenburg en bezoekers van de Handelskade in de gelegenheid te stellen voor 7½ cent of een kaartje van 6 cent met lijn 7 via lijn 9 de Dam te bereiken. De noodzakelijkheid hiervan schijnt niet meer te bestaan, immers deze kaartjes zijn vervallen en men moet nu voor Mariniersplein—Markenplein—Dam 10 cent betalen, of naar het Kattenburgerplein lopen en dan vervalt men in bovengenoemde tarieven van lijn 13. Hierbij heb ik geen rekening gehouden met het tijdrovende overstappen op beide lijnen, waardoor men meestal 2x6 minuten op een wagen moet wachten. Dezen last krijgt men bij de meer betaling op de koop toe. 't Is werkelijk geen wonder dat de wagens van lijn 13 zelden vol zijn. Ik hoop dat deze regels ten gevolge zullen hebben, dat in deze grieven naar billijkheid zal worden voorzien en teken, u, mijnheer de Redacteur mijn dank aanbiedend voor de plaatsing,
Hoogachtend, Een Eilander.”

26-6-1908
Gemeenteraad, zitting van woensdag 24 juni.
De Voorzitter zegt thans dat hij de Raad een mededeling heeft te doen. Op 27 maart 1907 besloot de raad een proef te nemen met een automobiellijn door de Jordaan. Die proef heeft plaats gehad en is zo ongunstig uitgevallen dat B. en W. verplicht zijn mee te delen, dat de proef, te beginnen met morgen, gestaakt wordt. De oorzaak is dat de wagens niet geschikt zijn gebleken voor de bochten en de hoge bruggen in dit traject.
De heer Vliegen herinnert aan er juist deze zitting een adres is ingekomen om een tram in deze buurt. Spr. wijst erop dat door de eigenlijke Jordaanbewoners — waar de bochten en bruggen bezwaren zijn — van de bussen weinig gebruik werd gemaakt. Wel reed men van de Haarlemmerpoort naar de Dam en terug, maar het tussenliggende stadsdeel voedde de lijn niet. Spr. vraagt nu of B. en W. de aanleg van een elektrische lijn willen overwegen, die de genoemde punten verbindt en de Jordaan vermijdt. De heer Ter Haar is B. en W. dankbaar dat zij de proef, die nu zo veel geld heeft gekost en levensgevaarlijk was, niet nog langer bestendigen, maar betreurt 't toch dat deze zaak door de technische dienst in de aanvang niet beter is onderzocht. leder technicus welke spr. er over sprak was overtuigd dat de proef mislukken moest. Spr. vraagt of men nu niet zou willen overwegen de aanleg van een voedingslijn naar lijn 5, b. v. door de Sloterdijkse paardentram te veranderen in een elektrische.
De Voorzitter zegt dat hij de mededeling deed opdat de raad op de hoogte zou zijn, waarom de bussen morgen niet meer rijden. Thans is het ogenblik nog niet daar om te bespreken wat voor de motoromnibus dienst in de plaats moet komen, waar men juist overging tot deze buslijn, omdat een tramlijn zoveel bezwaren had in dat stadsdeel. Spr. heeft aan de mislukking geen ogenblik getwijfeld, maar dat een andere oplossing wèl zal gelukken is voor hem ook nog niet zo zeker. Bij een tram moet men veel, maar vooral de financiële zijde dubbel goed in het oog houden. Hiermede was ook deze mededeling geëindigd.

27-6-1908
De bewoners van Heerenstraat, Prinsenstraat en Blauwburgwal hebben een commissie gevormd, om te trachten in dit stadsdeel een betere verkeersweg te verkrijgen. Zij stellen zich voor demping van de Blauwburgwal, verbreding van de beide genoemde straten en van de Lijnbaansstegen. In aansluiting met de Westerstraat zou dan een bredere weg tot stand zijn gebracht als verbinding tussen de N. Z. Voorburgwal en de Nassaukade. Men twijfelt er niet aan of daarna zou er langs dien nieuwe weg een echte tramlijn, een elektrische, worden aangelegd. Secretaris van de bedoelde commissie is de heer A. van Laer, firma Mooij, op de Blauwburgwal. Op 10 Juli zal in het café “De Pool”op het Damrak een vergadering worden belegd om dit belang te bespreken.
Er loopt een gerucht, dat de autobussen nu binnenkort zouden gebruikt worden voor een lijntje naar de IJkade.

B. en W. hebben een voordracht bij de raad ingediend om lijn 13 door te trekken over de Martelaarsgracht en N.Z. Voorburgwal naar de Dam (heen via de Paleisstraat, terug door de Mozes en Aaronstraat. Daarvoor moet een boog gelegd worden van de Mozes en Aaronstraat naar de N.Z. Voorburgwal, waarvoor een bedrag van f 3500 nodig is. Het hele traject Czaar Peterstraat-Dam zal voor 7½ cent afgelegd kunnen worden.
Bij de voordracht is gevoegd een afwijzend preadvies op een verzoek van de fa. Hudig, Veder & Co, e.a., allen wonende of kantoorhoudende aan de Prins Hendrikkade, om lijn 13 van het Centraal Station te verleggen via De Ruijterkade en Handelskade naar de IJkade; lijn 4 te verlengen via Prins Hendrikkade naar Rapenburgerplein; het traject van lijn 7 langs de Kattenburgerkade te laten vervallen, en deze lijn via Kattenburgergracht en Czaar Peterstraat te verlengen naar het huidige eindpunt van lijn 13.
In dit advies herinneren B. en W. aan de bezwaren tegen een trambaan over de oostelijke Handelskade. Dit zal pas mogelijk zijn als de zuid- en oostzijde van het Stationseiland zullen worden vergroot, wat momenteel bestudeerd wordt door een Staatscommissie die belast is met het onderzoek naar de verbetering van de spoorwegverbindingen met Amsterdam.
Voorlopig kan alleen worden overwogen de Handelskade te ontsluiten door een motoromnibuslijn vanaf de Dam of het Centraal Station die over de oostelijke De Ruijterkade en de Oosterdoksluis zou lopen en de hele Handels- en IJkade volgt. B. en W. menen evenwel daaromtrent thans nog geen voorstel te kunnen doen.
Over de doortrekking van lijn 13 zijn in het verleden de nodige discussies gevoerd, maar de verlenging is toen afgestuit op de hoge kosten, verbonden aan invoering van de nodige 5-minutendienst. Thans kan de 6-minutendienst op lijn 13 gehandhaafd blijven, als aan deze een standplaats wordt toegewezen buiten de kringlijn van lijn 1, nl. op de hoek N.Z. Voorburgwal-Mozes en Aaronstraat. De directeur verwacht dat de meerkosten zullen worden gehalveerd en de opbrengst van lijn 13 zeker zal stijgen. In 1907 bedroeg die f 73.800, waarvan aan vroegritverkeer f 12.400. Als men dit vergelijkt met de opbrengst (f 80.600) van een ongunstige lijn zonder vroegritten, die niet naar de Dam loopt en slechts weinig langer is (lijn 8), dan mag van doortrekking van lijn 13 zeker een meeropbrengst van f 10 à 20.000 worden verwacht.
Die doortrekking heeft wel tot gevolg, dat de standplaats van lijn 2 aan de oostelijke wachtkamer zal moeten worden verplaatst naar de westelijke wachtkamer. Deze lijn zal dan samen met lijn 3 het kringlijntje langs het Prins Hendrikplantsoen moeten gaan volgen.

17-11-1908
De rechter wijst vonnis in de zaak-Schoch (Zie 29 juli 1905 en 30 oktober 1907). De gemeente wordt in beginsel aansprakelijk gesteld, en er wordt een schadevergoeding toegewezen, echter op voorwaarde dat de heer Schoch zijn lezing van de feiten bewijst.

 
<< naar intro mediatijdlijn

door naar 1910 >>

Verantwoording en disclaimer:
Cees Pot heeft voor de totstandkoming van deze tijdlijn de database van de website "Historische kranten in beeld" geraadpleegd. Deze website is een initiatief van de Koninklijke Bibliotheek. Deze instantie heeft ons toestemming verleend voor publicatie op deze wijze.

* Soms komen er in de artikelen fouten en onjuistheden voor. Om wille van de authenticiteit is besloten deze ongewijzigd te laten.

laat een berichtje achter

omhoog

 

 

eXTReMe Tracker