Tramcolumn 28

Besturing met pedalen (210909)
door Tom Mulder - tommulder@amsterdamsetrams.nl

Een jaar of twintig geleden moesten de bestuurders van het GVB worden geïnstrueerd vanwege de komst van de nieuwe serie gelede trams voor de toen te openen nieuwe tramlijn 5 naar Buitenveldert en Amstelveen. Er waren er twintig nieuwe gelede wagens besteld, de nummers 901-920 en ze hadden een dubbele bestuurderscabine, een aan de voorkant en een aan de achterkant, omdat Amstelveen had besloten dat er geen grotere ruimte voor het eindpunt Amstelveen beschikbaar was, waardoor de trams geen mogelijkheid hadden om een rondje te draaien.
 

Als vervolg op de 901-920 kwamen ook nog eens de 817-841. Dus weer 25 nieuwe trams. Het waren in principe dezelfde trams als de 901-920 maar ze konden slechts aan een kant bestuurd worden. De Amsterdamse trambestuurders waren vanzelfsprekend nooit geïnstrueerd om de trams te besturen met pedalen. In andere tramsteden is het niet gebruikelijk, dat bestuurders geïnstrueerd worden op twee verschillende systemen om in bepaalde situaties verkeerde handelingen te voorkomen. In Amsterdam gebeurde de besturing met het gangwiel, dat later bij de oudste gelede wagens werd aangebracht in plaats van de stang, die dit werk eerst deed.
 

Deze stang had contact met de servo-motor, die voor de eigenlijke contact met de motor zorgde. In de tweede helft van de 60-er jaren kwam de serie 670-724, de zogenaamde elektronen, die voor de bestuurder een heel klein pookje voor de bediening hadden. De enkelgelede 570 en de dubbelgelede 652 van eerdere series hadden eerst lange tijd gediend als proefkonijnen voor de besturing van de 670-724. Maar hoe moesten de bestuurders nu les krijgen op pedalentrams, die nog gebouwd moesten worden?
 

Daarvoor had het GVB een mooie oplossing bedacht. In Den Haag was het gebruikelijk, dat de trams via pedalen werden bestuurd. Dat was al zo vanaf het moment, dat Den Haag de zogenaamde PCC-trams in dienst nam in 1949/1950. Dus in Den Haag stuurde de HTM de twee oudste PCC-wagens, de 1001 en de 1002, naar Amsterdam. En Amsterdam instrueerde elke trambestuurder op deze legendarische PCC’s. Deze trams hebben nog iets aparts, ze kunnen achteruit even hard als vooruit.
 

Het is een rare ervaring om aan de achterkant van een tram deze tram te besturen. Het was trouwens ook bij de Amsterdamse gelede wagens mogelijk om de besturing aan de achterkant te doen, zodat bij storingen de trams achteruit weg kunnen rijden. Hiervoor was bij de Haagse trams en bij de Amsterdamse trams een piepklein kastje tegen de achterwand gemonteerd. Nu we het toch over Den Haag hebben, kunnen we gelijk even noemen, dat bij de klassieke trams uit Den Haag, die met een schakelkast werden bestuurd ook deze Haagse trams anders waren dan hun collega’s uit bijvoorbeeld Amsterdam.
 

Voordat de gelede trams in Amsterdam verschenen, werden klassieke Amsterdamse trams bestuurd via een naar rechts draaiende schakelkastwiel. In Den Haag draaide alles precies de andere kant op. Dus als je een Haagse tram wilde laten rijden, draaide je gangknuppel naar links. Dus het was levensgevaarlijk als je een Amsterdamse bestuurder een Haagse tram liet besturen.
 

Stel je voor, dat hij plotseling moest remmen. Het zou dan niet denkbeeldig zijn, dat hij het gangwiel precies de verkeerde kant op draaide. Andersom gold natuurlijk ook, dat je dat risico nam als je een Haagse bestuurder in Amsterdam liet rijden. Het rijden met een elektron is een aparte belevenis. Want je enige taak als bestuurder is het bewegen van het rijstangetje, De tram bedenkt zelf hoe hard hij gaat rijden. Hij heeft echter een fractie van een seconde nodig om over de opdrachten na te denken. Ik dacht het al eerder: een tram is net een mens!

VERVOLG DIASHOW: DE BOLKOPPEN VAN TOM MULDER

5 willekeurige afbeeldingen
Alle foto's gemaakt door Tom Mulder in de jaren '90
Voor het bekijken van deze foto's is een Flash Player vereist

Eventuele fouten voorbehouden (red.)

 

<< terug naar index Tramcolumns

volgende column >>

laat een berichtje achter