|
Tramcolumn
176
BEUGELS EN CIJFERS
(031212)
Foto's van Tom Mulder
tenzij anders vermeld
tommulder@amsterdamsetrams.nl
Het was natuurlijk fantastisch, dat iemand bij de
Gemeentetram aan het begin van de vorige eeuw op het idee kwam om op de
Gtr-trams van die gigantische en inmiddels wereldberoemde beugelcijfers
te laten aanbrengen. Het beugelcijfer idee is wonderlijk niet in andere
steden gekopieerd. Ze waren er niet bij het eerste begin van de
elektrische Amsterdamse tram.
Ten eerste kon dat niet, omdat Amsterdamse trams eerst
trolleystangen hadden in plaats van de legendarische sleepbeugels. De
laatste sleepbeugel verdween van de Amsterdamse bovenleiding met het
verdwijnen van de laatste drie-asser als daar tenminste het beugelcijfer
nog aanwezig was. Ik laat de werkwagens buiten beschouwing. Maar toen
het gelede tijdperk definitief zijn intrede had gedaan, was het met de
sleepbeugel bekeken. Er is veel tramromantiek verdwenen met het
verdwijnen van de oertrams. Het gaat hier niet uitsluitend om de
beugels, maar ook om die fantastische beugellijncijfers, die voor de
wachtende Amsterdammer duidelijk maakten welke lijn in aantocht was. In
straten met hoogteverschillen door bruggen bijvoorbeeld kon het
voorkomen dat je eerst het lijncijfer zag en dan pas de tram.
Afhankelijk van je eigen lengte.
Plus er was nog een tweede functie voor
die legendarische lijncijfers. En dat waren de twee plaatsen in
Amsterdam, waar ze op iedere bescheiden op trams wachtende Amsterdammer
neerkeken, omdat de Gta in een vroeg stadium had besloten dat de
wereldberoemde beugelcijfers ook prachtig functioneerden bóven de
bovenleiding in plaats van eronder. Ik heb het vanzelfsprekend over de
beugelcijfers bovenóp de bovenleiding en bóven de sporen van het
Stationsplein en de Munt. Als je op oude foto's van het Stationsplein
kijkt, zie je zelfs, uiteraard, het lijncijfer 22 in de bovenleiding
hangen. Boven het verbindende spoor tussen oost en west op het
Stationsplein. Op oude foto's zie je ook, dat er zelfs met de
beugelcijfers is geëxperimenteerd. Heel af en toe is het beugelcijfer
(zeer tijdelijk) zelfs van glas! Experimenten werden ook uitgevoerd met
de lijncijfers.
Soms waren de cijfers breder of smaller door het
wegvallen van bepaalde lijnen en het opnieuw gebruiken van de
cijfercombinaties. Daardoor verschilde de breedte van de beugelcijfers
af en toe, omdat ze dus in andere combinaties werden gebruikt. De
lijncijfers, in welke vorm en uiting dan ook, waren van een magische
kwaliteit. Dat blijkt als je vroeger op tramkaarten keek, die op
verschillende lijnen waren gestempeld. Je zag zo heel Amsterdam aan je
voorbijtrekken. Ik heb het mogelijk al eerder verteld, maar het mooiste
lijncijfer was waarschijnlijk 27. Omdat het pas in 1962 ontstond en
bijna als een verrassing op het laatste moment werd geïntroduceerd bij
de instelling van lijn 27. Was 27 mogelijk een combinatie van bestaande
oude tweeën en oude zevens? Dat waren in ieder geval de ‘1’ en de ‘7’ op
de 453 wel, die plotseling als winterextra op lijn 17 verscheen. Het
meest opvallende in de beugels was het verschijnen van een
beugelvierkant in plaats van een beugelcijfer.
Om aan te duiden, dat het
hier geen wagen betrof van een bepaalde lijn, waardoor toekomstige
passagiers niet hoefden te twijfelen bij het verschijnen van een
bepaalde tramwagen. Dat is weer tegenstrijdig toen destijds de
wachtwagens verschenen. Toen werd er dus wel op bepaalde lijnen gereden mét een beugelvierkant! De fraaie lijnfilms van de gelede trams hadden
we dus te danken aan de oude beugelcijfers. Met de komst van de
Combino's verdwenen de grote lijnfilms met de grote lijncijfers. De
grote cijfers ontstonden dus in het begin van de vorige eeuw. Met het
verdwijnen van de grote lijncijfers verdween in Amsterdam voor de
passagier weer een veel duidelijker lijnaanduiding dan we tegenwoordig
helaas kennen. Wat me nog het meest bijstaat was, als ik na een bezoek
aan mijn grootouders, op de tramhalte stond te wachten in de Frederik
Hendrikstraat en in de verte voorbij de brug van de Hugo de Grootkade de
3 langzaam mijn kant op zag schuiven. Ik vergeet het nooit meer!
Eventuele fouten voorbehouden
(red.)
 laat een berichtje achter |
