|
Tramcolumn
104
VERLOREN SPOREN (210311)
door Tom Mulder -
tommulder@amsterdamsetrams.nl
We hebben samen, als rasechte
Amsterdammers, wel eens gesproken over verdwenen of niet meer gebruikte
Amsterdamse tramsporen. Het zijn er zoveel, dat je er een heel
trambedrijf mee kunt beginnen of een flinke modelbaan. Nu eens een
verhaaltje over (niet) verwijderde sporen en ook wissels. We beginnen
bij het CS waar onder meer nog rails lagen van kringtramlijn 22, die
bestond van 1922 tot 1944 en werd opgevolgd door buslijn K.
Tolhuispont met extra drukte wegens de ENTOS
tentoonstelling (Eerste Nederlandse Tentoonstelling Op
Scheepvaartgebied). Geheel rechts de toegang tot het Noord-Hollands
kanaal. Uitgave J.H. Schaefer, Amsterdam
prentbriefkaart herkomst Beeldbank
Stadsarchief Amsterdam
Je vond de rails uiteraard rond het hele station en ze
hebben er ook nog heel lang gelegen. De bovenleiding boven deze rails
was er ook nog opvallend lang aanwezig. Bij het CS lagen ook nog zeer
lange tijd aan de westkant van het station de zogenaamde ENTOS-sporen,
die de laatste jaren meer werden gebruikt als parkeerplekken voor
GVB-bussen dan door trams. De bovenleiding rond die ENTOS-sporen was al
lang verdwenen. Onder meer de ‘snelbussen’ van lijn13S werden daar
opgesteld, voordat ze aan hun rit begonnen naar Slotermeer. ENTOS was de
afkorting van Eerste Nederlandse Tentoonstelling op Scheepvaartgebied.
Deze tentoonstelling werd, in 1913!!, gehouden aan de overkant van het
IJ.
Eerste Nederlandse Tentoonstelling Op
Scheepvaartgebied (ENTOS). Het stationsplein met op de achtergrond het
Singel en rechts het gebouw van de Hollandse IJzeren Spoorweg
Maatschappij op het Droogbak. Uitgave: J. H. Schaefer, Amsterdam
prentbriefkaart herkomst Beeldbank
Stadsarchief Amsterdam
Of zoals de Amsterdammers van de jaren ‘50 het noemde Overkant-van-‘t
IJ. Op de plek van het oude Tolhuis. De CS-sporen dienden om dagelijkse
ENTOS-bezoekers naar de IJ-pont te vervoeren. Maar er zijn nog meer van
die historische punten. Lang konden we genieten van de NZH-rails op de
Raadhuisstraat, Rozengracht en de Clercqstraat, nadat in 1957 de
tramlijn naar Zandvoort was opgeheven in. Er lagen ook niet meer
gebruikte NZH-rails en wissels in de Spuistraat waar het eindpunt was.
De rails op de Admiraal de Ruyterweg werd rond 1958 al weggehaald. Het
GVB-(hand)wissel Bilderdijkstraat-Kinkerstraat heeft er nog lang gelegen
en werd op zondagen in het voetbalseizoen tot 1958 nog gebruikt door
stadiontramlijn 23. In dezelfde straat lag het wissel
Bilderdijkstraat-De Clercqstraat. Tijdelijk gebruikt door lijn 17 toen
deze lijn, in 1956, was omgeleid vanwege de vervanging van een brug bij
de Elandsgracht. Enkele ‘jonge’ Amsterdammers zullen zich de al voor de
2e Wereldoorlog verlaten sporen op de Brouwersgracht naar de remise
Brouwersgracht nog herinneren.
Eerste Nederlandse Tentoonstelling Op
Scheepvaartgebied (ENTOS) aan de Buiksloterweg 1. Deel van het Lunapark,
ontworpen door Hugo Haase
prentbriefkaart herkomst Beeldbank
Stadsarchief Amsterdam
Ook op het Haarlemmerplein waren delen
van deze remisesporen nog te zien. Tramlijn 12 werd in 1955 opgeheven en
de rails bleven nog maar korte tijd liggen op de Prins Hendrikkade, in
de Haarlemmerstraat, op de Haarlemmerdijk en in de Spaarndammerbuurt.
Het wissel Rozengracht-Marnixstraat van de vooroorlogse lijn 14 heeft er
tot ver na de oorlog, zo rond 1956, gelegen. Ik noemde al eens eerder de
nooit gebruikte sporen op de beweegbare bruggen in de Jan van
Galenstraat. Veel dichterbij in de tijd lag het verwijderde derde spoor
langs de halte postkantoor op de Nieuwe Zijds. En wat te denken van de
lus rond de Bijenkorf, die in de 60-er jaren werden opgebroken. En
natuurlijk mogen we de voormalige lijn 11-rails niet vergeten op de
Prins Hendrikkade, de Geldersekade en in de Jodenbreestraat. In een
eerdere periode liepen de Prins Hendrikkade-rails nog veel verder door.
Helemaal tot op de eilanden.
Weesperzijde met electrische tram en Amstel richting
Ouderkerk
Uitgave W.F. Warburg, Ceintuurbaan 241, Amsterdam
prentbriefkaart herkomst Beeldbank
Stadsarchief Amsterdam
Nu we tijdens deze gratis rondrit in oost
zijn beland, denken we onmiddellijk aan de Van Swindenstraat waar eens,
voor de oorlog, het eindpunt was van lijn 11. Maar ook op de
Weesperzijde en langs de Amstel zijn de verlaten rails langdurige
herinneringen geweest aan onder meer wat eens een zeer lange lijn 5 was,
die helemaal van de Oostzaanstraat kwam. In dezelfde buurt lagen eens de
lijn 3-rails in de Andreas Bonnstraat toen het Weesperpoort Station nog
werd aangedaan.
Andreas Bonnstraat
-1926
prentbriefkaart herkomst Beeldbank
Stadsarchief Amsterdam
En wat te denken van het voormalige eindpunt van lijn 3 Krugerplein, dat relatief kort bestaan heeft. Het opvallendste stuk niet
meer gebruikte spoor lag in het eerste deel van de P.C.Hooftstraat. Niet
het deel richting Stadhouderskade maar juist het stuk de andere kant op
naar de Van Baerlestraat. Natuurlijk zou dit verhaaltje nog langer
kunnen. In het bijzonder de 100+-jarigen zouden dit zeker op prijs
stellen.
Eventuele fouten voorbehouden
(red.)
 laat een berichtje achter |
